Ενάντια στη φιλανθρωπία

Σε πολλές πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών, κάποιοι αναρχικοί οργάνωσαν συσσίτια με το όνομα \”Φαγητό όχι Βόμβες\”. Οι διοργανωτές αυτών των συσσιτίων θα εξηγήσουν ότι η πρόσβαση στην τροφή πρέπει να είναι ελεύθερη, ότι κανένας ποτέ δεν πρέπει να πεινάσει. Σίγουρα ένα θαυμάσια συναίσθημα…στο οποίο οι αναρχικοί απαντούν λίγο-πολύ με τον ίδιο τρόπο που απαντούν οι χριστιανοί, οι χίπηδες ή οι αριστεροί φιλελεύθεροι** – κάνοντας φιλανθρωπία.

Θα μας πουν βέβαια, η καμπάνια \”Φαγητό όχι Βόμβες\” είναι κάτι διαφορετικό. Ο τρόπος λήψης αποφάσεων των διοργανωτών είναι αντιιεραρχικός. Δε λαμβάνουν κανένα κυβερνητικό ή εταιρικό κονδύλι. Σε πολλές πόλεις, σερβίρουν τα γεύματα τους, ως μια μορφή κοινωνικής ανυπακοής ρισκάροντας τη σύλληψη τους. Προφανώς, το \”Φαγητό όχι Βόμβες\” δεν είναι μια μεγάλης κλίμακας φιλανθρωπική γραφειοκρατία· στην πραγματικότητα είναι συνήθως  μια κακοφτιαγμένη* προσπάθεια…. αλλά είναι φιλανθρωπία και αυτό δεν αμφισβητείται από κανέναν εκ των διοργανωτών.

Η φιλανθρωπία είναι ένα απαραίτητο κομμάτι της οικονομίας κάθε κοινωνικού συστήματος. Η σπάνη που επιβάλλεται από την οικονομία δημιουργεί  μια κατάσταση στην οποία κάποιοι άνθρωποι αδυνατούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες με τους κανονικούς τρόπους. Ακόμα και σε κράτη με υψηλής ποιότητας κοινωνικά προγράμματα,  υπάρχουν εκείνοι  δεν καλύπτονται από το αυτό το δίκτυο. Οι φιλανθρωπίες αντικαθιστούν τα κρατικά κοινωνικά προγράμματα εκεί που αυτά δε μπορούν ή δε θέλουν να βοηθήσουν. Ομάδες όπως η \”Φαγητό όχι Βόμβες\”, είναι επομένως ένα εθελοντικό εργατικό δυναμικό που βοηθούν να διατηρείται η κοινωνική τάξη με το να ενισχύουν την εξάρτηση των φτωχών από προγράμματα και όχι από τη δική τους δημιουργία.

Άσχετα με το πόσο αντιιεραρχικός είναι ο τρόπος λήψης αποφάσεων η σχέση είναι πάντα εξουσιαστική. Οι ευεργετούμενοι της φιλανθρωπίας είναι στο έλεος των οργανωτών του προγράμματος και έτσι δεν είναι ελεύθεροι να δράσουν με τους δικούς τους όρους μέσα σε αυτήν τη σχέση. Αυτό είναι εμφανές στον εξευτελιστικό τρόπο με τον οποίον λαμβάνεται η φιλανθρωπία. Τα φιλανθρωπικά συσσίτια όπως το \”Φαγητό όχι Βόμβες\” απαιτούν από τους ευεργετούμενους  να έρθουν μια συγκεκριμένη ώρα που δε διαλέγουν οι ίδιοι ώστε να σταθούν στην ουρά για να πάρουν φαγητό που δεν έχουν επιλέξει (και συνήθως κακοφτιαγμένο) σε ποσότητα περιορισμένη από κάποιον εθελοντή που θέλει να είναι σίγουρος ότι θα πάρουν όλοι ίσες μερίδες. Φυσικά, είναι καλύτερο από να μείνεις πεινασμένος αλλά ο εξευτελισμό είναι τουλάχιστον ισάξιος με το να περιμένεις στην ουρά του μπακάλικου για να πληρώσεις για φαγητό που τουλάχιστον μπορείς να φας όποτε θέλεις. Η αναισθησία που αναπτύσσουμε σε έναν τέτοιον εξευτελισμό, μια αναισθησία που γίνετε εμφανής στις περιπτώσεις που συγκεκριμένοι αναρχικοί επιλέγουν να τρέφονται σε φιλανθρωπίες ενώ μπορούν να κάνουν αλλιώς, δείχνει την έκταση, στην οποία η κοινωνία μας είναι διαποτισμένοι με τέτοιες εξευτελιστικές αντιδράσεις. Κάποιος θα νόμιζε πως οι αναρχικοί θα αρνούνταν όσο περνάει από το χέρι τους τέτοιες αντιδράσεις και θα προσπαθούσαν να δημιουργήσουν αντιδράσεις διαφορετικού είδους με σκοπό  να καταστρέψουν τον εξευτελισμό που επιβάλλεται από την κοινωνία. Αντίθετα, πολλοί δημιουργούν προγράμματα που ενισχύουν αυτόν τον εξευτελισμό.

Και η αλληλεγγύη που νιώθει κάποιος για κάποιον που υποφέρει από φτώχεια επειδή και αυτός ξέρει πως είναι; και η επιθυμία να μοιραστείς φαγητό με άλλους ανθρώπους; Προγράμματα σαν το\” Φαγητό όχι Βόμβες\” δεν εκφράζουν αλληλεγγύη αλλά οίκτο. Το να μοιράζεις μερίδες φαγητού δεν σημαίνει ότι μοιράζεσαι· είναι μια απρόσωπη, ιεραρχημένη  σχέση μεταξύ του κοινωνικού ρόλου του \”ευεργέτη\” και του κοινωνικού ρόλου του \”ευεργετούμενου\”. Η έλλειψη φαντασίας έχει οδηγήσει πολλούς αναρχικούς να αντιμετωπίζουν το ζήτημα της πείνας (το οποίο είναι ένα αφηρημένο ερώτημα για πολλούς) με τον ίδιο τρόπο που το αντιμετωπίζουν οι χριστιανοί ή οι φιλελεύθεροι, δημιουργώντας δομές παράλληλες στις ήδη υπάρχουσες. Όπως είναι αναμενόμενο όταν οι αναρχικοί προσπαθούν να αναλάβουν ένα εγγενώς εξουσιαστικό καθήκον, κάνουν χάλια δουλειά… Γιατί να μην αφήσουμε τη φιλανθρωπία σε αυτούς που δεν έχουν αυταπάτες για αυτήν;  Καλύτερα οι αναρχικοί να βρουν τρόπους  να μοιράζονται ατομικά εάν συγκινούνται τόσο, τρόπους που να ενθαρρύνουν τον αυτοκαθορισμό και όχι την εξάρτηση, την αλληλεγγύη και όχι τον οίκτο.

Δεν υπάρχει τίποτα το αναρχικό στο \”Φαγητό όχι Βόμβες\”. Ακόμα και το όνομα είναι ένα αίτημα προς τις αρχές. Γι\’ αυτό και οι διοργανωτές του συχνά χρησιμοποιούν μεθόδους κοινωνικής ανυπακοής ως μια προσπάθεια να κάνουν έκκληση στο συναίσθημα των κρατούντων για να ταΐσουν και να στεγάσουν τους φτωχούς. Δεν υπάρχει τίποτα σε αυτό το πρόγραμμα που να ενθαρρύνει τον αυτοκαθορισμό. Δεν υπάρχει τίποτα που να ενθαρρύνει τους ευεργετούμενους να αρνηθούν το ρόλο τους και πάρουν αυτό που χρειάζονται χωρίς να ακολουθούν τους κανόνες. Το \”Φαγητό όχι Βόμβες\”, όπως κάθε φιλανθρωπία, ενθαρρύνει αυτούς που ευεργετούνται από αυτήν να παραμείνουν παθητικοί δέκτες παρά να γίνουν δημιουργοί των ζωών τους. Η φιλανθρωπία πρέπει να αναγνωρίζεται ως αυτό που είναι: μια ακόμα όψη του θεσμοθετημένου εξευτελισμού, εγγενή στην οικονομική μας ύπαρξη, που πρέπει να καταστρέψουμε για να ζήσουμε στο έπακρο.

 1. Εδώ εννοείται κακώς οργανωμένη.

2. Οι φιλελεύθεροι στο κείμενο εννοούνται όχι με την οικονομική άλλα τη \”φιλοσοφική\” έννοια.

Άρθρο του Feral Faun από μια συλλογή άρθρων του συγγραφέα, που έστησε το εγχείρημα The Anarchist Library

Πηγή στα αγγλικά: Against Charity, The Anarchist Library

Μετάφραση στα ελληνικά: Parabellum

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *