Αναδημοσίευση από Αιχμή:
Οι ατομικιστές αναρχικοί δεν παρουσιάζονται ως προλετάριοι, απορροφημένοι μονάχα στην αναζήτηση για υλική βελτίωση, δεμένοι σε μια τάξη αποφασισμένη να αλλάξει τον κόσμο και να αντικαταστήσει μια νέα κοινωνία ως την πραγματική. Τοποθετούνται στο παρόν· δεν ενδιαφέρονται να προσανατολίσουν τις επόμενες γενεές σε μια μορφή κοινωνίας που υποτίθεται ότι προορίζεται να εξασφαλίσει την ευτυχία τους, για τον απλούστατο λόγο ότι από ατομικιστική άποψη η ευτυχία είναι μια κατάκτηση, μια ατομική εσωτερική πραγματοποίηση.
Ακόμη κι αν πίστευα στην αποτελεσματικότητα ενός παγκόσμιου κοινωνικού μετασχηματισμού, σύμφωνα με ένα καλά καθορισμένο σύστημα, δίχως κατεύθυνση, επικύρωση, ή υποχρέωση, δεν βλέπω με ποιο δικαίωμα θα μπορούσα να πείσω τους άλλους ότι είναι το καλύτερο. Για παράδειγμα, θέλω να ζήσω σε μια κοινωνία από την οποία το τελευταίο απομεινάρι της εξουσίας να έχει εξαφανιστεί, αλλά, για να μιλήσω ειλικρινά, δεν είμαι σίγουρος ότι η “μάζα”, για να την αποκαλέσουμε αυτό ακριβώς που είναι, είναι σε θέση να απαλλαγεί από την εξουσία. Θέλω να ζήσω σε μια κοινωνία στην οποία τα μέλη να σκέφτονται από μόνα τους και για τον εαυτό τους, αλλά η έλξη που ασκείται στη μάζα από τη δημοσιότητα, τον τύπο, τις ελαφρές αναγνώσεις και από τους Κρατικο-επιδοτούμενους περισπασμούς είναι τέτοια ώστε αναρρωτιέμαι αν ποτέ οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να σκέφτοναι και να κρίνουν με ανεξάρτητο μυαλό.
Mπορεί να πω σαν απάντηση ότι η επίλυση του κοινωνικού ζητήματος θα μετατρέψει κάθε άνθρωπο σε σοφό. Αυτό είναι μια αδικαιολόγητη διαβεβαίωση, τόσο όσο το ότι θα υπήρχαν σοφοί κάτω απ’ όλα τα καθεστώτα. Από τη στιγμή που δεν ξέρω την κοινωνική εκείνη μορφή που είναι περισσότερο πιθανό να δημιουργήσει εσωτερική αρμονία και ισορροπία στην κοινωνική ενότητα, απέχω από θεωριτικολογίες.
Όταν μιλάμε για “εθελοντική ένωση”, εθελοντική αφοσίωση σε ένα πλάνο, ένα σχέδιο, μια δοσμένη δράση, αυτό συνεπάγεται τη δυνατότητα άρνησης της ένωσης, της αφοσίωσης ή της δράσης. Ας φανταστούμε τον πλανήτη να υποβάλλεται σε μια ενιαία κοινωνική ή οικονομική ζωή· πώς θα υπάρξω αν αυτό το σύστημα δεν με ικανοποιεί; Εξακολουθεί να υπάρχει για μένα μονάχα ένα δίλημμα: να ενταχθώ ή να χαθώ. Θεωρείται πως, έχοντας λύσει “το κοινωνικό ζήτημα”, δεν υπάρχει πλέον χώρος για μη-κομφορμισμό, ανυποταξία, κλπ….. αλλά ακριβώς όταν ένα ζήτημα έχει επιλυθεί είναι σημαντικό να δημιουργήσει νέα ή να επιστρέψει σε μια παλιά λύση, αν θέλει να αποφύγει τη στασιμότητα.
Αν υπάρχει “Ελευθερία” που στέκεται πέρα και πάνω από όλα τα άτομα, δεν είναι σίγουρα τίποτε περισσότερο από την έκφραση των σκέψεών τους, την εκδήλωση και τη διάδοση των απόψεών τους. Η ύπαρξη μιας κοινωνικής οργάνωσης που στηρίζεται σε μία και μόνη ιδεολογική ενότητα απαγορεύει όλες τις ασκήσεις της ελευθερίας του λόγου και της ιδεολογικά αντίθετης σκέψης. Πώς θα είμαι σε θέση να αντιταχθώ στο κυρίαρχο σύστημα, προτείνοντας ένα άλλο, υποστηρίζοντας την επιστροφή σε ένα παλαιότερο σύστημα, εάν τα μέσα για να καταστήσω γνωστή την άποψή μου ή δημοσιοποίησης της κριτικής μου ήταν στην κατοχή των παραγόντων του καθεστώτος στην εξουσία; Το καθεστώς αυτό πρέπει είτε να δεχθεί την κατηγορία όταν συγκρίνεται με άλλες κοινωνικές λύσεις ανώτερες από τις δικές του, ή, παρά την κατάληξή του σε “ιστ,” δεν είναι καλύτερο από οποιοδήποτε άλλο καθεστώς. Είτε θα παραδεχτεί την αντίθεση, την απόσχιση, το σχίσμα, τον φραξιοναλισμό, τον ανταγωνισμό, ή τίποτα δεν θα το διακρίνει σημαντικά από μια δικτατορία. Αυτό το “ιστ” καθεστώς θα πρέπει αναμφισβήτητα να ισχυριστεί ότι έχει επενδύσει την εξουσία του στις μάζες, που δεν ασκεί την εξουσία του ή τον έλεγχο εκτός από την αντιπροσωπεία των συνελεύσεων ή των κογκρέσων· αλλά από τη στιγμή που δεν επιτρέπει στους αδιάλλακτους και τους ανυπότακτους να εκφράσουν τους λόγους για τη στάση τους και για την αντίστοιχη συμπεριφορά τους, θα ήταν μονάχα ένα ολοκληρωτικό σύστημα. Τα υλικά οφέλη για τα οποία μια δικτατορία υπερηφανεύεται δεν έχουν καμία σημασία. Ανεξάρτητα από το αν υπάρχει έλλειψη ή αφθονία, μια δικτατορία είναι πάντα μια δικτατορία.
Mε ρωτούν γιατί αποκαλώ τον ατομικισμό μου “αναρχικό ατομικισμό”; Απλά επειδή το Κράτος συγκεκριμενοποιεί την καλύτερη οργανωμένη μορφή αντίστασης σε προσωπικό ισχυρισμό. Τί είναι το Κράτος; Ένας οργανισμός που λογαριάζεται ως εκπρόσωπος του κοινωνικού σώματος, στο οποίο η εξουσία φέρεται κατ’ εξουσιοδότηση, αυτή η εξουσία εκφράζει τη βούληση του ενός μονάρχη ή της λαϊκής κυριαρχίας. Αυτή η εξουσία δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης πέρα από τη διατήρηση της υπάρχουσας κοινωνικής δομής. Αλλά οι ατομικές φιλοδοξίες είναι ανίκανες να έρθουν εις πέρας με την ύπαρξη του Κράτους, προσωποποίηση της Κοινωνίας, επειδή, όπως ο Παλάντ λέει: “Όλη η κοινωνία είναι και θα είναι εκμεταλλευτική, σφετεριστική, κυριαρχική, και τυραννική. Αυτό όχι ακούσια αλλά με ουσία.” Ωστόσο ο ατομικιστής δεν θα είναι ούτε εκμεταλλευόμενος, σφετεριζόμενος, κυριαρχούμενος, τυραννούμενος ούτε στερημένος απ’ την κυριαρχία του. Από την άλλη πλευρά, η Κοινωνία είναι ικανή να ασκήσει πίεση στα άτομα μονάχα χάρη στην υποστήριξη του Κράτους, διαχειριστής και διευθυντής των υποθέσεων της Κοινωνίας. Δεν έχει σημασία με ποιο τρόπο κάνει το άτομο να αντιμετωπίζει το Κράτος ή τους εκτελεστές, που δεν νοιάζονται στο ελάχιστο αν οι κανονισμοί που επιβάλλουν συμφωνούν ή όχι με την ποικιλία των ιδιοσυγκρασιών των υποκειμένων επί των οποίων επιβάλλονται. Από τις προσδοκίες τους όπως από τα αιτήματά τους, οι ατομικιστές της σχολής μας έχουν εξαλείψει το Κράτος. Αυτός είναι ο λόγος που αποκαλούν τους εαυτούς τους “αναρχικούς”.
Αλλά κοροιδεύουμε τον εαυτό μας αν θεωρούμε πως οι ατομικιστές της σχολής μας είναι αναρχικοί (AN-ΑΡΧΗ, ετυμολογικά, επανδρώνει μονάχα την άρνηση του κράτους, και δεν αφορά άλλα θέματα) μονάχα σε ό,τι έχει να κάνει με το Κράτος – όπως τις δυτικές δημοκρατίες ή τα απολυταρχικά συστήματα. Αυτό το σημείο δεν μπορεί να υπερτονιστεί. Απέναντι σε όλα αυτά που είναι εξουσία, δηλαδή, η οικονομική όσο και η πολιτική κυριαρχία, η αισθητική καθώς και η πνευματική, η επιστημονική όσο και η ηθική, ο ατομικιστής εξεγείρεται και σχηματίζει όσα μέτωπα μπορεί, μόνος ή σε εθελοντική ένωση. Στην πραγματικότητα, μια ομάδα ή μια ομοσπονδία μπορεί να ασκήσει εξουσία τόσο απόλυτα όσο οποιοδήποτε Κράτος αν αποδεχτεί σε ένα συγκεκριμένο τομέα όλες τις δυνατότητες της δραστηριότητας και της πραγματοποίησης.
Το μόνο κοινωνικό σώμα στο οποίο είναι δυνατό για έναν ατομικιστή να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί είναι αυτό που δέχεται μια ταυτόχρονη πολλαπλότητα των εμπειριών και αντιλήψεων, στις οποίες αντιτίθενται όλες οι ομάδες που θεμελιώνονται σε μια ιδεολογική αποκλειστικότητα, η οποία, όσο καλοπροαίρετη και αν είναι, απειλεί την ακεραιότητα του ατόμου από τη στιγμή που αυτή η αποκλειστικότητα έχει στόχο να επεκταθεί στους μη-οπαδούς της ομάδας. Για να το αποκαλέσετε αυτό αντι-κρατισμό δεν θα κάνατε τίποτα περισσότερο από το να προκαλούσατε ένα προσωπείο για την όρεξη του να οδηγείς ένα κοπάδι ανθρώπινων προβάτων.
Έχω πει παραπάνω ότι είναι αναγκαίο να επιμείνουμε σε αυτό το σημείο. Για παράδειγμα, ο αναρχικός κομμουνισμός αρνείται, απορρίπτει και αποβάλλει το Κράτος από την ιδεολογία του· αλλά το αναβιώνει τη στιγμή που αντικαθιστά την κοινωνική οργάνωση από την προσωπική κρίση. Αν ο αναρχικός ατομικισμός έχει έτσι από κοινού με τον αναρχικό κομμουνισμό την πολιτική άρνησης του Κράτους, της “Αρχής”, σηματοδοτεί μονάχα ένα σημείο απόκλισης. Ο αναρχικός κομμουνισμός τοποθετείται στο πεδίο της οικονομίας, στο έδαφος της ταξικής πάλης, ενωμένος με τον συνδικαλισμό, κλπ. (αυτό είναι δικαίωμά του), αλλά ο αναρχικός ατομικισμός τοποθετείται στο ψυχολογικό πεδίο, και σε αυτό της αντίστασης στον κοινωνικό ολοκληρωτισμό, που είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. (Φυσικά, ο αναρχικός ατομικισμός ακολουθεί τα πολλά μονοπάτια της δραστηριότητας και της εκπαίδευσης: φιλοσοφίας, λογοτεχνίας, ηθικής, κλπ., αλλά θέλησα να κάνω σαφές εδώ μόνο κάποια σημεία της στάσης μας στο κοινωνικό περιβάλλον.)
Δεν αρνούμαι ότι αυτό δεν είναι πολύ καινούργιο, αλλά παίρνει μια θέση στην οποία καλό είναι να επιστρέφει από καιρού εις καιρόν.
1957